Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

stipendia merere

  • 1 Merere

    l) заслуживать a) merere aliquem s. de aliquo, также meritum collocare apud aliquem, оказывать услуги (1. 77 § 25 D. 31. 1. 11 § 8 D. 32. 1. 46. § 3 D. 40, 5);

    bene merentes amici (1. 9 D. 38, 5. 1. 5 D. 39, 5);

    meritus (adi.) заслуженный, достойный: meritissimi iuris auctores (1. 1 C. 7, 18);

    b) заслуживать, быть достойным, mer. beneficium (1. 1 § 14 D. 38, 9);

    in int. restitutionem (1. 10 § 10 D. 42, 8);

    veniam (1. 3 § 9 D. 29, 5. 1. 4 § 11. 1. 5 § 5 D. 49, 16);

    favorem (1. 42 D. 26, 7. 1. 38 § 1 D. 40, 12. 1. 2 § 1 D. 40, 5. 1. 1 § 3 D. 43, 23. 1. 4 C. 6, 35. 1. 8 D. 37, 8. L 132 pr. D. 45, 1);

    poenam (1. 9 D. 9, 4. 1. 15 D. 38, 2. 1. 27 § 2 D. 48, 19. 1. un. § 5 D. 49, 7);

    meritus (adi.) достойный, справедливый: meritis de causis summoveri a successione (1. 7 pr. D. 48, 20);

    merito (adv.) по справедливости, iure meritoque, iure ac merito (1. 14 § 4 D. 4, 2. 1. 17 § 13 D. 47, 10. 1. 45 § 12 D. 49, 14);

    mer. obtinere (1. 4 § 2 D. 2, 4);

    placere (1. 75 D. 23, 3. 1. 14 § 3 D. 47, 2. 1. 2 § 4 D. 28, 6);

    introduci (1. 14 D. 43, 26. 1. 16 D. 4, 2). - meritum (subst.). б) заслуга, suo merito acquirere (1. 4 § 10 D. 40, 1. 1. 15 § 1 D. 40, 2. 1. 47 § 2 D. 38, 21. 1. 1 § 2 D. 1, 4. 1. 18 § 5 D. 49, 14. 1. 11 D. 50, 5);

    malum meritum, низость (1. 2 D. 28, 4); иногда тоже без прибавления malum - прямо meritum: ex meritis filiae ad odium incitari (1. 19 C. 3, 28); в) претензия, право на, mer. hereditatis accipiendae (1. 16 § 1 D. 49, 17); г) достоинство (1. 1 C. 1, 38): д) содержание, стоимость: rei familiaris vires vel merita (1. 15 C. 4, 44); особ. обоз. главные обстоятельства известного дела = momentum, напр. appellationis merita probare (1. 27 D. 49, 1. 1. 1 C. 9, 3. 1. 1 C. 1, 45);

    merita negotii (1. un. C. 2, 15. 1. 2 C. 8, 5); е) вооб. способ, oбраз, in synagogam hospitii merito irruere (1. 4 C. 1, 9);

    c) зарабатывать, приобретать, quod ex operis suis meret servus (1. 3 § 8 D. 40, 7); отсюда mer. stipendia, служить, как солдат (1. 18 D. 42, 1. 1. 18 § 6 D. 49, 14. 1. 16 § 1 D. 49, 16); то самое обоз. тк. прямо merere (1. 26 § 3 D. 23, 4. 1. 3 § 1 D. 24, 1. 1. 23 § 1 D. 27, 1. 1. 26 D. 29, 1. 1. 23 § 1 D. 50, 1);

    meritum, жалованье, плата: militarium merit. erogatio (1. 16 pr. C. 12, 38).

    2) вооб. получать, mer. libertatem (1. 90 D. 28, 5. 1. 23 pr. D. 37, 14. 1. 3 § 4 D. 38, 16. 1. 20 D. 40, 4);

    legatum (1. 28 pr. D. 26, 2. 1. 40 § 1 D. 29, 1. 1. 21 pr. D. 35, 2);

    fideicomm. (1. 83 D. 31. 1. 5 § 2 D. 34, 9. 1. 13 D. 44, 4. 1. 1 § 6 D. 37, 6. 1. 41 C. 10, 31);

    mer, coniugum, вступать в брак (1. 19 C. 1, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > Merere

  • 2 dienen

    dienen, I) Dienste leisten: a) eigentliche Dienste: servire alci od. apud alqm (bes. als Leibeigener. Sklave; auch bildl. vom Dienste der Sinnenlust). – alci famulari. ex alcis famulatu esse. in famulatu oder in ministerio alcis esse. ministerium alci facere (als Bedienter, Knecht etc.). – in alcis operis esse. se od. operam suam alci locavisse (sich od. seine Dienste um Lohn [als Tagelöhner, Handlanger] bei jmd. verdungen haben). – alci apparere (als Diener [Schreiber, Liktor etc.] bei einer Magistratsperson). – alci od. alcis rebus adesse (vor Gericht beistehen, als Anwalt, Ggstz. alci abesse, d. i. nicht dienen). – alqm colere, venerari (mit Ehrfurcht dienen, z.B. deum).militare. merere. stipendia facere od. merere. auch stipendia merere in bello (Kriegsdienste tun, als Soldat d.). – rem publicam gerere oder administrare (dem Staate dienen; aber navare rem publicam, dem Staate eifrig dienen, z.B. in curia atque in foro). – zu Pferde, zu Fuß dienen, equo (equis), pedibus merere; equo (equis), pedibus stipendia facere od. merere: bei jmd. um Sold d., mercede apud alqm militare: in jmds. Heere dienen, in alcis exercitu militare: unter jmd. d., alqo imperatore od. imperante, sub alqo merere; sub alqo oder sub signis alcis militare; alcis castra sequi; alcis militem esse: mit jmd. dienen, militare cum alqo; cum alqo in castris esse: lange gedient haben, multa stipendia habere: von unten auf gedient haben. ab infimo loco od. (als Soldat) ab infimo militiae loco ad summos honores perductum esse: er hatte 35 Jahre gedient, quinque et triginta stipendia fecerat: nicht dienen wollen militiam detrectare: nicht mehr zu d. brauchen, militiae vacationem habere. – gedient (v. Soldaten), stipendiis eruditus: gediente Leute, homines militares. – b) Gefälligkeiten oder Höflichkeiten: alci adesse, praesto esse (mit Rat und Tat zur Hand geyen, letzteres bes. zur Zeit der Not bereitstehen zur Hilfe). – alci gratum facere, gratificari (sich jmdm. gefällig bezeigen übh.), – jmdm. mit etwas d., alqm iuvare alqā re (mit etw. helfen, un terstützen); commodare alci alqd (zum Gebrauche überlassen, leihen): jmdm. d., wo man kann, nullo loco alci deesse; quidvis ad alqm deferre. – II) zu etw. dienen, d. i. brauchbar, nützlich, förderlich sein: esse (mit Dativ, z.B. zum Heile, zum Besten d., saluti esse; od. mit Genet. des Partizip. Futur. Pass. u. des Substant., z.B. zur Verminderung der Eintracht d., minuendae concordiae esse). – prodesse mit Dat. (gut sein für etwas, förderlich sein, auch von Arzneien). – usui od. ex usu esse. utilem esse, alle mit Dat. (nützlich, zweckdienlich sein). – utilitatem habere oder afferre mit Dat. (Nutzen haben, -bringen). – conducere mit Dat. iuvare mit Akk. (zuträglich sein, helfen, zu jmds. Bestem sein oder dienen). – zu nichts d., nihil valere, efficere: es dient zur Sache, est in rem od. ex re. – d. statt etc., esse pro alqa re.

    deutsch-lateinisches > dienen

  • 3 stipendium

    stīpendĭum, ii, n. [contr. from stipipendium, from stips-pendo].
    I.
    In publicists' lang., a tax, impost, tribute, contribution (payable in money; whereas vectigal in kind; the former being regarded as the more humiliating; v. stipendiarius, I.): Poeni stipendia pendunt, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 182 Müll. (Ann. v. 269 Vahl.); so,

    pendere,

    Caes. B. G. 1, 44; 5, 27; Sall. C. 20, 7; Liv. 2, 9; 21, 10:

    conferre,

    id. 33, 42:

    solvere,

    id. 39, 7:

    imponere victis,

    Caes. B. G. 1, 44; 7, 54:

    stipendio liberare aliquem,

    id. 5, 27:

    de stipendio recusare,

    id. ib. 1, 44:

    stipendi spem facere,

    Liv. 28, 25, 9.—
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., tribute, dues ( poet. and in post-Aug. prose):

    indomito nec dira ferens stipendia tauro (sc. Minotauro),

    Cat. 64, 173:

    quae finis aut quod me manet stipendium?

    penalty, Hor. Epod. 17, 36:

    alii tamen obscuriores (scriptores) aliquod stipendium nostro studio contulerunt,

    contribution, Col. 1, 1, 10.—
    2.
    Income, subsistence, salary:

    iis, ut adsiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit,

    Liv. 1, 20, 3.—
    II.
    In milit. lang., pay, stipend in full:

    stipendium militare,

    Liv. 4, 60, 5; Plin. 33, 3, 13, § 45;

    commonly stipendium alone: militis stipendia ideo, quod eam stipem pendebant,

    Varr. L. L. 5, § 182 Müll.; cf. Plin. 33, 3, 13, § 43; Liv. 4, 59 and 60:

    cum stipendium ab legionibus flagitaretur,

    Caes. B. C. 1, 87:

    numerare militibus,

    Cic. Pis. 36, 88:

    persolvere,

    id. Att. 5, 14, 1: dare, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 26; Liv. 2, 12; 5, 12; cf.:

    dare pecuniam in stipendium,

    Caes. B. C. 1, 23; Liv. 27, 9 fin.:

    accipere,

    id. 5, 4:

    stipendio afficere exercitum,

    Cic. Balb. 27, 61:

    augere,

    Caes. B. C. 3, 110:

    fraudare,

    id. ib. 3, 59:

    stipendium duum mensium,

    Curt. 5, 1, 45:

    dum in calamitosis stipendiis versaretur,

    might get pay by the misfortunes of others, Amm. 19, 12, 2.—
    B.
    Transf., military service (mostly in plur.):

    merere stipendia,

    Cic. Mur. 5, 12:

    stipendia merere (mereri),

    to perform military service, to serve, id. Cael. 5, 11; id. de Or. 2, 64, 258; also,

    facere,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27; 5, 7; 42, 34 al.; cf.:

    opulenta ac ditia facere,

    id. 21, 43:

    emereri,

    to complete the time of service, to serve out one's time, id. 25, 6; Cic. Sen. 14, 49; Sall. J. 84, 2; Liv. 3, 57; Val. Max. 6, 1, 10;

    v. emereo, II.: auxiliaria stipendia mereri,

    Tac. A. 2, 52:

    numerare,

    Liv. 4, 58:

    enumerare,

    id. 3, 58:

    qui (milites) jam stipendiis confecti erant,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 26; cf.:

    stipendiis exhausti,

    Liv. 27, 9:

    adulescentuli statim castrensibus stipendiis imbuebantur,

    Plin. Ep. 8, 14, 5.— Sing.:

    homo nullius stipendii,

    Sall. J. 85, 10:

    exercitui dare,

    id. H. 2, 96, 6 Dietsch:

    sextus decimus stipendii annus,

    Tac. A. 1, 17.—
    2.
    In partic., military service of a year, a year's service, a campaign:

    si in singulis stipendiis is ad hostes exuvias dabit,

    Plaut. Ep. 1, 1, 36:

    quod tricena aut quadragena stipendia senes tolerent,

    Tac. A. 1, 17:

    vicena stipendia meritis,

    id. ib. 1, 36:

    stipendia sua numerari jubebant,

    Just. 12, 11, 4:

    qui eorum minime multa stipendia haberet,

    Liv. 31, 8 fin.—Sing.:

    (juventus) octavo jam stipendio functa,

    Hirt. B. G. 8, 8, 2; cf.

    with both numbers together: secundo stipendio dextram manum perdidit, stipendiis duobus ter et vicies vulneratus est,

    Plin. 7, 28, 29 § 104.—
    C.
    Trop., in gen., service (very rare):

    functus omnibus humanae vitae stipendiis,

    i. e. duties, Sen. Ep. 93, 4:

    tamquam emeritis stipendiis libidinis,

    Cic. Sen. 14, 49:

    plurium velut emeritis annorum stipendiis,

    Col. 3, 6, 4:

    rex cui (Hercules) duodecim stipendia debebat,

    services, labors, Just. 2, 4, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > stipendium

  • 4 stipendium

    stīpendium, iī, n. (= stipipendium, von stips und pendo), was einzeln gezahlt wird; dah. I) die Steuer, der Tribut, die Kontribution, a) eig.: pacisci annuum stipendium, Liv.: stipendium imponere, absol. od. alci, Caes. u. Liv.: argentum in stipendium imponere, Liv.: stipendium capere iure belli, Caes.: stipendium conferre in publicum (v. Volke), Liv.: stipendium per bellum non contulisse, Liv.: pecuniam conferre in stipendium belli, Iustin.: stipendium pendĕre, Liv.: stipendium exigere totā cis Taurum Asiā, Liv.: ab iis stipendium per viginti annos exegisse, Liv.: stipendium iis coloniisin milia aeris asses singulos imperare exigereque quotannis, Liv.: stipendium remittere, Liv.: alcis operā stipendio liberari, Caes.: de stipendio recusare, Caes.: stipendio multare, Liv.: iis (virginibus Vestae), ut assiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit, Einkünfte aus dem ager publicus, Liv. 1, 20, 3. – b) übtr.: α) der Zoll, die Strafe, dira ferens stipendia tauro, Catull.: quod me manet stipendium? Hor. – β) der Beistand, die Unterstützung, Colum. 1, 1, 10. – II) der Sold der Soldaten, die Löhnung, a) eig. (vollst. stipendium militare, Liv. 4, 60, 5. Plin. 33, 45), stipendium solidum, Liv.: stipendium duum mensum, Curt: stipendium ingens militum, Curt.: militum stipendia, Plin.: stipendiorum solutio, Iustin.: stipendium alci decernere, Cic.: stipendium militi constituere (v. Senate), Quint.: modum (Höhe) stipendii sibi ipsi constituere conati sunt, Vell.: alci od. militibus stipendium dare, Cic. u. Liv.: equitibus triplex stipendium dare, Liv.: stipendium militibus usque ad Idus Quinctiles persolvere, Cic.: stipendium militibus per omnes annos a civitatibus mensis palam propositis esse numeratum, Cic.: stipendium praeteritum (rückständigen) cum fide exsolvere, Liv.: plurimis stipendia retro debita (rückständigen) exsolvere, Lampr.: in angustiis aerarii victorem exercitum stipendio afficere, Cic.: stipendium accipere, Liv.: militiā semenstri solidum stipendium accipere, Liv.: equitum stipendium fraudare od. avertere, unterschlagen, Caes.: stipendium flagitare, Caes. (u. so stipendia militibus non a se flagitanda esse, sed ab hoste quaerenda, Iustin.): stipendia merere u. mereri, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Cic.: primum stipendium meruit (den ersten Kriegsdienst tat er) annorum decem septemque, Nep. (vgl. mereo no. I, B, 2): auxiliaria stipendia mereri, bei den Hilfstruppen dienen, Tac.: stipendiis honestis militare, einen ansehnlichen Rang im Heere haben, Eutr. – b) meton., der Kriegsdienst, die kriegerische Laufbahn, homo nullius stipendii, der nie gedient hat, Sall.: sextus decimus stipendii annus, Tac. – gew. im Plur., finis stipendiorum, Cic.: sub stipendiorum meorum initia, Vell.: stipendia facere, Sall.: stipendia emereri, stipendia emerita, Sall. u. Liv.: C. Cornelius fortissimae militiae stipendia emeritus, Val. Max. 6, 1, 10: stipendia explere, Tac., implere, Liv. epit.: milites stipendiis confectis, Cic., od. emeritis, Liv., die ihre Jahre ausgedient, ihre Feldzüge getan hatten: decimum annum delectibus, stipendiis se exhaustos esse, Liv.: castrensibus stipendiis imbui, den Dienst im Lager lernen, Plin. ep. – insbes., das Dienstjahr, der Feldzug, plurimorum stipendiorum milites, Liv.: multa od. minima stipendia habere, Liv.: stipendiis duobus ter et vicies vulneratum esse, Plin.: iuventus octavo iam stipendio functa, Hirt. b.G.: stipendia alcis numerare, Liv. u. Iustin.: septem et viginti enumerare stipendia, Liv.: quadragesimum id stipendium Caecina parendi aut imperitandi habebat, vierzig Jahre hatte C. teils gehorchend, teils befehlend jetzt gedient, Tac. – bildl., tamquam emeritis stipendiis libidinis, ambitionis etc., Cic. de sen. 49: plurium velut emeritis annorum stipendiis, Colum. 3, 6, 4: functus omnibus humanae vitae stipendiis, Sen. ep. 93, 4. – übtr., der Dienst übh., rex, cui (Hercules) duodecim stipendia debebat zu zwölf Diensten verpflichtet war, Iustin. 2, 4, 18. – / vulg. Nbf. istīpendium, Corp. inscr. Lat. 8, 9838.

    lateinisch-deutsches > stipendium

  • 5 stipendium

    stīpendium, iī, n. (= stipipendium, von stips und pendo), was einzeln gezahlt wird; dah. I) die Steuer, der Tribut, die Kontribution, a) eig.: pacisci annuum stipendium, Liv.: stipendium imponere, absol. od. alci, Caes. u. Liv.: argentum in stipendium imponere, Liv.: stipendium capere iure belli, Caes.: stipendium conferre in publicum (v. Volke), Liv.: stipendium per bellum non contulisse, Liv.: pecuniam conferre in stipendium belli, Iustin.: stipendium pendĕre, Liv.: stipendium exigere totā cis Taurum Asiā, Liv.: ab iis stipendium per viginti annos exegisse, Liv.: stipendium iis coloniisin milia aeris asses singulos imperare exigereque quotannis, Liv.: stipendium remittere, Liv.: alcis operā stipendio liberari, Caes.: de stipendio recusare, Caes.: stipendio multare, Liv.: iis (virginibus Vestae), ut assiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit, Einkünfte aus dem ager publicus, Liv. 1, 20, 3. – b) übtr.: α) der Zoll, die Strafe, dira ferens stipendia tauro, Catull.: quod me manet stipendium? Hor. – β) der Beistand, die Unterstützung, Colum. 1, 1, 10. – II) der Sold der Soldaten, die Löhnung, a) eig. (vollst. stipendium militare, Liv. 4, 60, 5. Plin. 33, 45), stipendium solidum, Liv.: stipendium duum mensum, Curt: stipendium ingens militum, Curt.: militum stipendia, Plin.: stipendiorum solutio, Iustin.: stipendium alci decernere, Cic.: sti-
    ————
    pendium militi constituere (v. Senate), Quint.: modum (Höhe) stipendii sibi ipsi constituere conati sunt, Vell.: alci od. militibus stipendium dare, Cic. u. Liv.: equitibus triplex stipendium dare, Liv.: stipendium militibus usque ad Idus Quinctiles persolvere, Cic.: stipendium militibus per omnes annos a civitatibus mensis palam propositis esse numeratum, Cic.: stipendium praeteritum (rückständigen) cum fide exsolvere, Liv.: plurimis stipendia retro debita (rückständigen) exsolvere, Lampr.: in angustiis aerarii victorem exercitum stipendio afficere, Cic.: stipendium accipere, Liv.: militiā semenstri solidum stipendium accipere, Liv.: equitum stipendium fraudare od. avertere, unterschlagen, Caes.: stipendium flagitare, Caes. (u. so stipendia militibus non a se flagitanda esse, sed ab hoste quaerenda, Iustin.): stipendia merere u. mereri, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Cic.: primum stipendium meruit (den ersten Kriegsdienst tat er) annorum decem septemque, Nep. (vgl. mereo no. I, B, 2): auxiliaria stipendia mereri, bei den Hilfstruppen dienen, Tac.: stipendiis honestis militare, einen ansehnlichen Rang im Heere haben, Eutr. – b) meton., der Kriegsdienst, die kriegerische Laufbahn, homo nullius stipendii, der nie gedient hat, Sall.: sextus decimus stipendii annus, Tac. – gew. im Plur., finis stipendiorum, Cic.: sub stipendiorum meorum initia, Vell.: stipendia facere, Sall.: sti-
    ————
    pendia emereri, stipendia emerita, Sall. u. Liv.: C. Cornelius fortissimae militiae stipendia emeritus, Val. Max. 6, 1, 10: stipendia explere, Tac., implere, Liv. epit.: milites stipendiis confectis, Cic., od. emeritis, Liv., die ihre Jahre ausgedient, ihre Feldzüge getan hatten: decimum annum delectibus, stipendiis se exhaustos esse, Liv.: castrensibus stipendiis imbui, den Dienst im Lager lernen, Plin. ep. – insbes., das Dienstjahr, der Feldzug, plurimorum stipendiorum milites, Liv.: multa od. minima stipendia habere, Liv.: stipendiis duobus ter et vicies vulneratum esse, Plin.: iuventus octavo iam stipendio functa, Hirt. b.G.: stipendia alcis numerare, Liv. u. Iustin.: septem et viginti enumerare stipendia, Liv.: quadragesimum id stipendium Caecina parendi aut imperitandi habebat, vierzig Jahre hatte C. teils gehorchend, teils befehlend jetzt gedient, Tac. – bildl., tamquam emeritis stipendiis libidinis, ambitionis etc., Cic. de sen. 49: plurium velut emeritis annorum stipendiis, Colum. 3, 6, 4: functus omnibus humanae vitae stipendiis, Sen. ep. 93, 4. – übtr., der Dienst übh., rex, cui (Hercules) duodecim stipendia debebat zu zwölf Diensten verpflichtet war, Iustin. 2, 4, 18. – vulg. Nbf. istīpendium, Corp. inscr. Lat. 8, 9838.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > stipendium

  • 6 stipendium

    stīpendium, ī n. [ stips I + pendo ]
    1) (тж. s. militare L, PM) солдатское жалованье, плата за военную службу (s. militibus dare, numerare или persolvere C)
    stipendia merere T, L, Nep (mereri T; facere Sl, L) — несли военную службу, служить в армии
    2) оклад, жалованье (s. de publico statuere alicui L)
    homo nullius stipendii Sl — человек, не служивший в армии
    stipendia emereri L Sl — отслужить свои годы, отбыть срок военной службы
    4) год военной службы, поход ( plurimorum stipendiorum milites L)
    5)
    а) служба, дело Sen
    6) дань, контрибуция (imponere s. victis C)
    7) налог, взнос ( stipendia pendĕre Sl)
    8) возмездие, кара ( dira stipendia alicui terre Ctl)
    s. aliquem manet H — кому-л. предстоит наказание

    Латинско-русский словарь > stipendium

  • 7 Soldat

    Soldat, miles (im allg., auch kollektiv). – Soldaten, auch armati (als bewaffnete Leute, Bewaffnete). – ein S. zu Fuß, pedes: ein S. zu Pferde, eques, – ein gemeiner S., miles caligatus (in bezug auf seine Bekleidung, als mit dem Schuhwerk eines Gemeinen Bekleideter); miles manipularis (der gemeine Legionssoldat im Ggstz. zu den Chargierten der Legion); miles od. (als Reiter) eques gregarius (im Ggstz. zu den Chargierten des ganzen Heeres); oft bl. miles (s. Cic. de rep. 6, 11: bes. im Plur. im Ggstz. zu den centuriones od. zu den duces): die gemeinen Soldaten, auch militum od. armatorum vulgus od. bl. vulgus (im Ggstz. zu den Anführern). – ein junger, frisch geworbener S., miles tiro; auch bl. tiro. ein alter, erprobter S., miles vetus od. veteranus; auch bl. veteranus: eine Legion von alten Soldaten, legio veterana: ein tüchtiger S. (von einem Feldherrn). egregius bello vir; vir bellicis operibus clarus. – durch Soldaten, auch militari opere (z.B. fossas detergere). – S. sein, militare; stipendia merere od. facere; auch bl. merere: S. werden, unter die Soldaten gehen, militem fieri; nomen dare militiae. nomen profiteri militiae (sich als Soldat einschreiben lassen); militiam capessere (sich dem Kriegshandwerk widmen); stipendia mereri coepisse (anfangen Sold zu verdienen); rem militarem discere (das Kriegshandwerk lernen): im Auslande S. werden, alienae militiae nomen dare: vom Pfluge weg S. werden, ad arma ab aratro transferri: gegen seinen Willen S. werden od. werden müssen, invitum militem fieri: nicht S. werden wollen, militiam detrectare: einen guten S. abgeben, aptum esse ad rem militarem: wir können nicht alle Soldaten sein, non omnes bella sustinere possumus.

    deutsch-lateinisches > Soldat

  • 8 equus

    equus (ecus), ī, m. (altind. áçva-ḥ, äolisch ἴκκος, attisch ιππος, ahd. ehu), das Pferd, Roß, insbes. (im Ggstz. zu equa) der Hengst, I) eig. u. meton.: A) eig.: equus regis, Curt.: dorsum equi (wie eines Pferdes) et iuba et hinnitus, Plin.: equorum domitores, Cic. fr. u.a.: equus bellator, ein Streitroß, Verg. u. Tac.: equus ferus, Iustin.: equus indomitus, nicht zugerittenes, Plaut., Hor. u. Vulg.: equus gilvus, badius, murinus, Varro fr.: equi albi, Suet., albentes, Plin. pan.: equi nudi (ungesattelte), Sil.: equi iuncti, ein Viergespann, Plaut. u. Verg.: equi quadriiugi, Ov.: equi multiiugi, Liv.: equus publicus, dem Staate gehöriges, vom Staate geliefertes, Liv.; bes. ein Postpferd, ICt. u. Spät.: equos alere (halten), Ter.: equum conscendere, Liv.: in equum ascendere (Ggstz. ex equo descendere), Cic.: in equum insilire, Liv.: in equum recentem ex fesso transultare, Liv.: labi ex equis aut desilire, Liv.: alqm in equum imponere, Liv.: alci equum admovere (vorführen), Liv.: sedere in equo, Cic., od. equo, Cels.: ex equo pugnare, zu Pferde, Liv.: vehi in equo, Cic., od. equo, Caes. u. Nep., reiten: dass. (mehr poet.) ire in equis, Ov., od. equis, Liv.: equis insignibus et curru aurato reportari, im Triumph, als Triumphator zurückkehren, Cic.: merere equo, zu Pferde dienen, Reiter sein, Cic.: equo publico stipendia merere, v. einem Ritter, Liv.: ad equum rescribere, zum Reiter machen, Caes.: caballos (die Ackergäule) equis (den Streitrossen) cedere, Hieron. epist. 60, 17 extr. – equus ligneus scherzh. = Schiff (wie bei Hom. ἁλος ιππος), Plaut.: equus Troianus, das bekannte hölzerne Pferd, womit die Griechen Troja einnahmen, Verg. u.a.; im Bilde von geheimer Nachstellung, Verschwörung, Cic. Mur. 78. – Sprichw., equi donati dentes non inspiciuntur, einem geschenkten Gaul sieht man nicht ins Maul, Hieron. epist. ad Ephes. prooem. – B) meton., Plur. equi = 1) (wie bei Hom. ιπποι) das Gespann vor dem Kampfwagen für den Kampfwagen selbst, Verg. Aen. 9, 777 (bei Ribbeck in Klammern). – 2) für Reiterei in der Verbindung equi virique, Reiterei u. Fußvolk, Liv. (s. Gronov Liv. 21, 27, 5): dah. equis viris od. viris equisque od. equis virisque, sprichw. = »mit aller Macht«, Cic. u.a.; vgl. die Auslgg. zu Cic. de off. 3, 116 u. Phil. 8, 21. – II) übtr. von ähnlich gestalteten Gegenständen: A) equus bipes, das Seepferd, Verg. u.a. – equus fluviatilis, das Flußpferd, Nilpferd, Hippopotamus, Plin. – B) ein Gestirn, bei Germanicus u. auch jetzt noch Pegasus genannt, Cic. Arat. u.a. – C) eine Belagerungsmaschine, deren Kopf an die Mauer angestoßen wurde, das Sturmpferd, der Mauerbrecher (mit veränderter Gestalt des Kopfes aries, Sturmbock, gen.), Plin. 7, 202. – / Genet. Plur. equûm (equom), Verg. georg. 2, 542. Val. Flacc. 6, 237. Sil. 12, 681. Stat. Theb. 4, 409.

    lateinisch-deutsches > equus

  • 9 equus

    equus (ecus), ī, m. (altind. áçva-ḥ, äolisch ἴκκος, attisch ιππος, ahd. ehu), das Pferd, Roß, insbes. (im Ggstz. zu equa) der Hengst, I) eig. u. meton.: A) eig.: equus regis, Curt.: dorsum equi (wie eines Pferdes) et iuba et hinnitus, Plin.: equorum domitores, Cic. fr. u.a.: equus bellator, ein Streitroß, Verg. u. Tac.: equus ferus, Iustin.: equus indomitus, nicht zugerittenes, Plaut., Hor. u. Vulg.: equus gilvus, badius, murinus, Varro fr.: equi albi, Suet., albentes, Plin. pan.: equi nudi (ungesattelte), Sil.: equi iuncti, ein Viergespann, Plaut. u. Verg.: equi quadriiugi, Ov.: equi multiiugi, Liv.: equus publicus, dem Staate gehöriges, vom Staate geliefertes, Liv.; bes. ein Postpferd, ICt. u. Spät.: equos alere (halten), Ter.: equum conscendere, Liv.: in equum ascendere (Ggstz. ex equo descendere), Cic.: in equum insilire, Liv.: in equum recentem ex fesso transultare, Liv.: labi ex equis aut desilire, Liv.: alqm in equum imponere, Liv.: alci equum admovere (vorführen), Liv.: sedere in equo, Cic., od. equo, Cels.: ex equo pugnare, zu Pferde, Liv.: vehi in equo, Cic., od. equo, Caes. u. Nep., reiten: dass. (mehr poet.) ire in equis, Ov., od. equis, Liv.: equis insignibus et curru aurato reportari, im Triumph, als Triumphator zurückkehren, Cic.: merere equo, zu Pferde dienen, Reiter sein, Cic.: equo publico stipendia merere, v. einem Ritter, Liv.:
    ————
    ad equum rescribere, zum Reiter machen, Caes.: caballos (die Ackergäule) equis (den Streitrossen) cedere, Hieron. epist. 60, 17 extr. – equus ligneus scherzh. = Schiff (wie bei Hom. ἁλος ιππος), Plaut.: equus Troianus, das bekannte hölzerne Pferd, womit die Griechen Troja einnahmen, Verg. u.a.; im Bilde von geheimer Nachstellung, Verschwörung, Cic. Mur. 78. – Sprichw., equi donati dentes non inspiciuntur, einem geschenkten Gaul sieht man nicht ins Maul, Hieron. epist. ad Ephes. prooem. – B) meton., Plur. equi = 1) (wie bei Hom. ιπποι) das Gespann vor dem Kampfwagen für den Kampfwagen selbst, Verg. Aen. 9, 777 (bei Ribbeck in Klammern). – 2) für Reiterei in der Verbindung equi virique, Reiterei u. Fußvolk, Liv. (s. Gronov Liv. 21, 27, 5): dah. equis viris od. viris equisque od. equis virisque, sprichw. = »mit aller Macht«, Cic. u.a.; vgl. die Auslgg. zu Cic. de off. 3, 116 u. Phil. 8, 21. – II) übtr. von ähnlich gestalteten Gegenständen: A) equus bipes, das Seepferd, Verg. u.a. – equus fluviatilis, das Flußpferd, Nilpferd, Hippopotamus, Plin. – B) ein Gestirn, bei Germanicus u. auch jetzt noch Pegasus genannt, Cic. Arat. u.a. – C) eine Belagerungsmaschine, deren Kopf an die Mauer angestoßen wurde, das Sturmpferd, der Mauerbrecher (mit veränderter Gestalt des Kopfes aries, Sturmbock, gen.), Plin. 7, 202. – Genet. Plur. equûm
    ————
    (equom), Verg. georg. 2, 542. Val. Flacc. 6, 237. Sil. 12, 681. Stat. Theb. 4, 409.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > equus

  • 10 stipendium

    1) поземельная подать (1. 7 § 2 D. 7, 1). 2) солдатоконечное тело, а) пер. побуждение, поощрение (1. 36 § 1 D. 27, 1. 1. in. § 5 C. 5, 13);

    b) мука (1. 6 C. 5, 70).

    3) солдатское жалованье: stipendia merere (см. s. 1. c. Gai. IV. 27). 4) военная служба, вооб. служба, должность, год службы (1. 15 C. 9, 9. 1. 2 § 2 D. 3, 2. 1. 9 C. 7, 64, 1. 2 C. 10, 54. 1. 2 C. 1, 31). 5) доход (1. 16 C. Th. 13, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > stipendium

  • 11 Служить

    (in)servire; famulari; ministrare; apparere; expedire; valere (invidia valet alicui ad gloriam; ad aliquid faciendum, in aliquid); vacare (balineum usibus dominicis vacat); stipendia merere, mereri, facere; stipendiari (alicui); militare;

    • то, что служит общему благу - quid in commune expedit;

    • человек, не служивший в армии - homo nullius stipendii;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Служить

  • 12 mereo

    mĕrĕo, ēre, mĕrŭi, mĕrĭtum ou mĕrĕor, ēri, ĭtus sum - tr. [st1]1 [-] mériter, être digne de.    - si merebuntur, Suet.: s'ils s'en rendent dignes.    - praemia merere, Caes.: mériter des récompenses.    - merere fidem, Quint.: être digne de foi.    - meruisse mori, Ov.: avoir mérité de mourir.    - merere ut: mériter de.    - merere cur... Liv.: mériter de...    - merere ne... Plin.: mériter de ne pas.    - diligo adulescentem, sicut meretur, Plin. Ep. 1, 14: j'aime cet adolescent, comme il le mérite. [st1]2 [-] mériter, être méritant, rendre un service (bon ou mauvais).    - bene mereri de aliquo (bene merere de aliquo): bien mériter de qqn, rendre service à qqn.    - de re publica bene mereri, Cic. Fam. 10, 5, 2: bien mériter de l'Etat, bien servir l'Etat.    - male mereri de aliquo: nuire à qqn, démériter de qqn, désobliger qqn.    - jam istic gaudeo, ut ut erga me est merita, Plaut. Amph. 5, 1, 52: j'en suis ravi, quelle qu'ait été sa conduite à mon égard.    - melius mereri de... Cic.: faire plus de bien à...    - perniciosius mereri de... Cic.: faire plus de mal à...    - melius fortuna quam cura de illo merebat, Sen.-rh.: le hasard le servait mieux que le travail.    - alios sui memores facere merendo, Virg.: perpétuer son souvenir par des bienfaits. [st1]3 [-] gagner (un salaire), toucher (de l'argent), se faire payer.    - merere (stipendia) ou mereri (stipendia): toucher la solde militaire, faire son service militaire, servir.    - equo (equis) merere: servir dans la cavalerie.    - pedibus merere: servir dans l'infanterie.    - mereri sub aliquo (mereri aliquo imperatore): servir sous le commandement de qqn.    - merere annua stipendia, Liv.: faire un service annuel.    - merere stipendia vicesima, Liv.: en être à sa vingtième campagne.    - merere non amplius duodecim aeris, Cic. Rosc. Com.: ne pas gagner plus de douze as.    - quid mereas, quid mereri velis, ut... Cic.: que demandes-tu pour, à quel prix veux-tu...?    - quid merear quamobrem... Plaut.: que gagnerais-je à...    - alterum tantum auri non meream, ut... Plaut.: je ne voudrais pas le double d'or pour...    - hic meret aera liber Sosiis, Hor.: ce livre enrichit les Sosies.    - uxores quae vos dote meruerunt, Plaut.: des femmes qui vous ont achetés avec leur dote.    - mereri vina nardo, Hor.: recevoir du vin pour des parfums.    - coactus ad merendum, Gell.: forcé de gagner sa vie.    - quid arbitramini Rheginos merere velle, ut ab eis marmorea Venus illa auferatur? Cic. Verr.: selon vous, quel prix voudraient obtenir les habitants de Rhégium pour l'enlèvement de leur Vénus de marbre? [st1]4 [-] mériter, obtenir, acquérir.    - de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis, Plaut. Aul.: ni par mes actions ni par mes paroles je n'ai mérité de toi que tu agisses comme tu le fais.    - merere gloriam, Plin.-jn.: acquérir de la gloire.    - odium merere: mériter la haine, encourir la haine.    - merere legatum ab aliquo, Dig.: être institué légataire par qqn. [st1]5 [-] commettre (une faute).    - quid tantum merui? Prop.: quel crime si grand ai-je commis?    - quid mali meruit? Tac.: quel mal a-t-il fait?
    * * *
    mĕrĕo, ēre, mĕrŭi, mĕrĭtum ou mĕrĕor, ēri, ĭtus sum - tr. [st1]1 [-] mériter, être digne de.    - si merebuntur, Suet.: s'ils s'en rendent dignes.    - praemia merere, Caes.: mériter des récompenses.    - merere fidem, Quint.: être digne de foi.    - meruisse mori, Ov.: avoir mérité de mourir.    - merere ut: mériter de.    - merere cur... Liv.: mériter de...    - merere ne... Plin.: mériter de ne pas.    - diligo adulescentem, sicut meretur, Plin. Ep. 1, 14: j'aime cet adolescent, comme il le mérite. [st1]2 [-] mériter, être méritant, rendre un service (bon ou mauvais).    - bene mereri de aliquo (bene merere de aliquo): bien mériter de qqn, rendre service à qqn.    - de re publica bene mereri, Cic. Fam. 10, 5, 2: bien mériter de l'Etat, bien servir l'Etat.    - male mereri de aliquo: nuire à qqn, démériter de qqn, désobliger qqn.    - jam istic gaudeo, ut ut erga me est merita, Plaut. Amph. 5, 1, 52: j'en suis ravi, quelle qu'ait été sa conduite à mon égard.    - melius mereri de... Cic.: faire plus de bien à...    - perniciosius mereri de... Cic.: faire plus de mal à...    - melius fortuna quam cura de illo merebat, Sen.-rh.: le hasard le servait mieux que le travail.    - alios sui memores facere merendo, Virg.: perpétuer son souvenir par des bienfaits. [st1]3 [-] gagner (un salaire), toucher (de l'argent), se faire payer.    - merere (stipendia) ou mereri (stipendia): toucher la solde militaire, faire son service militaire, servir.    - equo (equis) merere: servir dans la cavalerie.    - pedibus merere: servir dans l'infanterie.    - mereri sub aliquo (mereri aliquo imperatore): servir sous le commandement de qqn.    - merere annua stipendia, Liv.: faire un service annuel.    - merere stipendia vicesima, Liv.: en être à sa vingtième campagne.    - merere non amplius duodecim aeris, Cic. Rosc. Com.: ne pas gagner plus de douze as.    - quid mereas, quid mereri velis, ut... Cic.: que demandes-tu pour, à quel prix veux-tu...?    - quid merear quamobrem... Plaut.: que gagnerais-je à...    - alterum tantum auri non meream, ut... Plaut.: je ne voudrais pas le double d'or pour...    - hic meret aera liber Sosiis, Hor.: ce livre enrichit les Sosies.    - uxores quae vos dote meruerunt, Plaut.: des femmes qui vous ont achetés avec leur dote.    - mereri vina nardo, Hor.: recevoir du vin pour des parfums.    - coactus ad merendum, Gell.: forcé de gagner sa vie.    - quid arbitramini Rheginos merere velle, ut ab eis marmorea Venus illa auferatur? Cic. Verr.: selon vous, quel prix voudraient obtenir les habitants de Rhégium pour l'enlèvement de leur Vénus de marbre? [st1]4 [-] mériter, obtenir, acquérir.    - de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis, Plaut. Aul.: ni par mes actions ni par mes paroles je n'ai mérité de toi que tu agisses comme tu le fais.    - merere gloriam, Plin.-jn.: acquérir de la gloire.    - odium merere: mériter la haine, encourir la haine.    - merere legatum ab aliquo, Dig.: être institué légataire par qqn. [st1]5 [-] commettre (une faute).    - quid tantum merui? Prop.: quel crime si grand ai-je commis?    - quid mali meruit? Tac.: quel mal a-t-il fait?
    * * *
        Mereo, meres, merui et meritus sum: et Mereor, mereris, mereri, Deponens. Plaut. Gaigner loyer, Labourer et servir pour argent, Gaigner gages.
    \
        Scio hanc meritam esse, vt memor esses sui. Terent. Elle a bien gaigné et merité que, etc.
    \
        Quid merearis igitur, vt te dicas in eo magistratu omnia voluptatis causa facturum esse? Cic. Que vouldrois tu gaigner pour ta peine, que tu die, etc.
    \
        Quid merear quamobrem mentiar? Plaut. Que gaigneroye je de mentir?
    \
        AEra merere. Horat. Gaigner argent.
    \
        Nouissima exempla meritus. Tacit. Qui a merité et deservi la mort.
    \
        Mereri laudem. Caesar. Meriter et deservir louange.
    \
        Offensam mereri. Quintil. Rapporter et gaigner la mauvaise grace d'aucun.
    \
        Poenas meritas dare. Ouid. Estre puni selon sa desserte.
    \
        Stipendia in eo bello meruit. Cic. Il fut à la guerre et à la soulte.
    \
        Meruit illa virum dote. Plaut. Elle a gaigné un mari à cause de son dost.
    \
        De te, neque re, neque verbis merui vt faceres quod facis. Plaut. Je ne t'ay faict ne dict le parquoy tu me doibves faire ce que tu me fais.
    \
        Quid de te merui, qua me causa perderes? Plaut. Que t'ay je faict dont, etc.
    \
        Quid de te tantum meruisti? Terent. Quel grand mal as tu commis envers toy?
    \
        Meritus de me est, quod queam, illi vt commodem. Terent. Il a deservi envers moy que, etc.
    \
        Bene mereri de aliquo. Cic. Faire plaisir et service à aucun.
    \
        Male mereri de aliquo. Cic. Luy faire desplaisir, Luy porter dommage.
    \
        Homo male de se meritus. Cic. Qui ne se osa jamais faire bien. B.
    \
        Istuc gaudeo, Vtut erga me merita. Plaut. Quelque desplaisir qu'elle m'ait faict.
    \
        Mereri. Terent. Faire plaisir et service.
    \
        Saepe quod vellem meritam scio. Terent. Je scay qu'elle m'a souvent faict ce que je vouloye.
    \
        Mereri. Cic. Estre à la soulte, Gaigner l'argent du Roy en estant à son service à la guerre.
    \
        Sub Hasdrubale imperatore meruit. Liu. Il fut à la guerre soubs la charge d'Hasdrubal.
    \
        Merere equo, et Merere equo publico. Plin. Liu. Estre des ordonnances, Servir à cheval.
    \
        Merere pedibus, Liu. Aller à la guerre au nombre des gens de pied, Servir à pied.
    \
        Alicui merere. Statius. Lucan. Servir au prouffit d'autruy.

    Dictionarium latinogallicum > mereo

  • 13 mereo

    mĕrĕo, ŭi, ĭtum, 2, v. a., and mĕrĕor, ĭtus, 2, v. dep. [cf. Gr. meros, meiromai, moros, etc.; hence, to receive one's share; cf. II. below], to deserve, merit, to be entitled to, be worthy of a thing; constr. with acc., with ut, with ne, with inf., and absol.
    I.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    mereri praemia,

    Caes. B. G. 7, 34:

    laudem,

    id. ib. 1, 40, 5; Cic. Div. in Caecil. 18, 60:

    nec minimum decus,

    Hor. A. P. 286:

    amorem,

    Quint. 6 prooem.:

    favorem aut odium,

    id. 4, 1, 44:

    gratiam nullam,

    Liv. 45, 24, 7; Quint. 4, 9, 32:

    fidem,

    Vell. 2, 104 fin.:

    summum honorem,

    Juv. 6, 532:

    supplicium,

    id. 6, 219.—
    (β).
    With ut:

    respondit, sese meruisse, ut decoraretur,

    Cic. de Or. 1, 54, 232.—
    (γ).
    With ne:

    mereri, ne quis,

    Plin. 35, 2, 2, § 8.—
    (δ).
    With inf.:

    quae merui vitio perdere cuncta meo,

    Ov. Tr. 5, 11, 16:

    credi,

    Quint. 10, 1, 72:

    sanctus haberi,

    Juv. 8, 25.—
    (ε).
    Absol.:

    dignitatem meam, si mereor, tuearis,

    if I deserve it, Cic. Fam. 10, 17, 3.—In a bad sense:

    meruisse supplicium,

    Ov. M. 5, 666.—
    II.
    In partic.
    A.
    To earn, gain, get, obtain, acquire:

    quid meres? quantillo argenti te conduxit Pseudulus?

    Plaut. Ps. 4, 7, 95: iste, qui meret HS. vicenos, Varr. ap. Non. 4, 296: non amplius duodecim aeris, Cic. [p. 1136] Rosc. Com. 10, 28:

    ne minus gratiae praecipiendo recta quam offensae reprendendo prava mereamur,

    Quint. 4, 2, 39:

    nomen patronorum,

    id. 6, 4, 5:

    indulgentiam, principis ingenio,

    Tac. Dial. 9 fin.:

    nomen gloriamque merere,

    id. H. 2, 37:

    famam,

    id. ib. 2, 31; id. A. 15, 6:

    ancillā natus diadema Quirini meruit,

    Juv. 8, 260:

    odium,

    Caes. B. G. 6, 5, 3:

    quantum quisque uno die mereret,

    Suet. Calig. 40 fin.:

    aera,

    Hor. A. P. 345. —With ut (rare): quem ego ut non excruciem, alterum tantum auri non meream, would not give up torturing him for, etc., Plaut. Bacch. 5, 2, 65: neque ille sibi mereat Persarum montes... ut istuc faciat, would not do it for, etc., id. Stich. 1, 1, 24.—
    B.
    To get by purchase, to buy, purchase:

    uxores, quae vos dote meruerunt,

    Plaut. Most. 1, 3, 124:

    quid arbitramini Rheginos merere velle, ut ab eis marmorea Venus illa auferatur?

    what do you think they would take? for what price would they let it be carried away? Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135:

    gloriam,

    Plin. Ep. 1, 8, 13:

    legatum a creditore,

    Dig. 35, 2, 21:

    noxam,

    Petr. 139:

    quid Minyae meruere queri?

    to have reason, cause, Val. Fl. 1, 519.—
    C.
    In milit. lang., mereri and merere stipendia, or simply merere (lit., to earn pay), to serve for pay, to serve as a soldier, serve in the army:

    mereri stipendia,

    Cic. Cael. 5, 11:

    meruit stipendia in eo bello,

    id. Mur. 5, 12:

    adulescens patre suo imperatore meruit,

    id. ib.:

    complures annos,

    Caes. B. G. 7, 17:

    triennio sub Hannibale,

    Liv. 21, 4 fin.:

    Romanis in castris,

    Tac. A. 2, 10:

    in Thracia,

    Suet. Vesp. 2:

    merere equo,

    to serve on horseback, in the cavalry, Cic. Phil. 1, 8, 20:

    merere pedibus,

    to serve on foot, in the infantry, Liv. 24, 18: mereri aere (al. equo) publico, Varr. ap. Non. 345, 2.—
    D.
    Mereri (ante-class., merere) de aliquo, or de aliquā re, to deserve or merit any thing of one, to behave in any manner towards one, in a good or bad sense (in Plaut. also with erga):

    te ego, ut digna es, perdam, atque ut de me meres,

    Plaut. As. 1, 2, 22:

    ut erga me est merita,

    id. Am. 5, 1, 49:

    nam de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis,

    id. Aul. 2, 2, 45: saepe (erga me;

    sc. illam) meritam quod vellem scio,

    that she has often treated me as I desired, Ter. Hec. 3, 5, 37.—Esp.: bene, male, optime, etc., mereri, to deserve well, ill, etc.:

    de mendico male meretur, qui ei dat, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 58:

    de re publicā bene mereri,

    Cic. Fam. 10, 5, 2:

    de populi Romani nomine,

    id. Brut. 73, 254:

    melius de quibusdam acerbos inimicos mereri, quam eos amicos, qui dulces videantur,

    id. Lael. 24, 90:

    de re publica meruisse optime,

    id. Att. 10, 4, 5:

    perniciosius de re publicā merentur vitiosi principes,

    id. Leg. 3, 14, 32:

    stet haec urbs praeclara, quoquo modo merita de me erit,

    id. Mil. 34, 93:

    Paulus, qui nihil meruit,

    i. e. was innocent, Lact. 2, 16, 17:

    ita se omni tempore de populo Romano meritos esse, ut,

    Caes. B. G. 1, 11:

    Caesarem imperatorem bene de republicā meritum,

    deserving well, id. B. C. 1, 13:

    optime cum de se meritum judicabat,

    id. ib. 3, 99:

    milites mirifice de re publicā meriti,

    Cic. Fam. 12, 12, 3:

    homines de me divinitus meriti,

    id. Red. in Sen. 12, 30; cf.:

    te ego ut digna's perdam atque ut de me meres,

    Plaut. As. 1, 2, 22.— Hence,
    1.
    mĕrens, entis, P. a., that deserves or merits any thing; in a good sense, deserving; in a bad sense, guilty; that has rendered himself deserving towards any one or of any thing; with de, rarely with dat.; esp. with bene, well-deserving (mostly poet. and post-class.):

    consul laudare, increpare merentes,

    Sall. J. 100:

    laurea decreta merenti,

    Ov. P. 2, 2, 91: quem periisse, ita de re publicā merentem, doleo, Cic. Fragm. ap. Non. 344, 23; so Inscr. Grut. 933, 5.— With dat.:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    Plaut. Men. 4, 3, 19.— In sup.: HOMINI BENE MERENTISSIMO, Inscr. Rein. cl. 16, 8; Inscr. Grut. 932, 7; ib. 1129, 3.—
    2.
    mĕrĭtus, a, um, P. a.
    a.
    Deserving:

    meriti juvenci,

    Verg. G. 2, 515.— Sup.: filiae meritissimae, Inscr. Rein. cl. 5, 35. —
    b.
    Pass., deserved, due, fit, just, proper, right:

    ignarus, laus an poena merita esset,

    Liv. 8, 7:

    triumphus,

    id. 39, 4, 6:

    iracundiam, neque eam injustam, sed meritam ac debitam fuisse,

    just, Cic. de Or. 2, 50, 203:

    mors,

    Verg. A 4, 696: noxia, committed, perpetrated, Plaut. Trin. 1, 1, 1: meritis de causis, for merited, i. e. just reasons, Dig. 48, 20.— Sup.:

    famā optimā et meritissimā frui,

    Plin. Ep. 5, 15.—Hence,
    3.
    mĕrĭtum, i, n.
    a.
    That which one deserves, desert; in a good sense, reward, recompense; in a bad sense, punishment (only ante- and postclass.):

    nihil suave meritum est,

    Ter. Phorm. 2, 1, 75:

    specta denique, quale caelesti providentia meritum reportaverit,

    reward, punishment, App. M. 8, p. 214:

    delictorum,

    Tert. Apol. 21.—
    b.
    That by which one deserves any thing of another, a merit; esp. in a good sense, a service, kindness, benefit, favor (class.):

    propter eorum (militum) divinum atque immortale meritum,

    Cic. Phil. 3, 6, 14:

    pro singulari eorum merito,

    id. Cat. 3, 6, 15:

    magnitudo tuorum erga me meritorum,

    id. Fam. 1, 1, 1:

    et hercule merito tuo feci,

    according to your merits, as you deserved, id. Att. 5, 11, 6:

    pro ingentibus meritis praemia acceperant,

    Tac. A. 14, 53:

    recordatio ingentium meritorum,

    Liv. 39, 49, 11; Curt. 8, 3, 14; Suet. Ner. 3; Sen. Ben. 3, 8, 2.—In Plaut. also in the sup.:

    meritissimo ejus, quae volet faciemus,

    on account of his great merit, Plaut. As. 3, 3, 147:

    merita dare et recipere,

    Cic. Lael. 8, 26:

    magna ejus sunt in me non dico officia, sed merita,

    id. Fam. 11, 17, 1.—Also demerit, blame, fault:

    Caesar, qui a me nullo meo merito alienus esse debebat,

    without any fault of mine, id. Sest. 17, 39:

    nullo meo in se merito,

    although I am guilty of no offence against him, Liv. 40, 15:

    leniter, ex merito quicquid patiare, ferendum est,

    Ov. H. 5, 7:

    ex cujusque merito scio me fecisse,

    Liv. 26, 31, 9:

    quosdam punivit, alios praemiis adfecit, neutrum ex merito,

    Tac. H. 4, 50; cf.:

    quod ob meritum nostrum succensuistis?

    Liv. 25, 6, 4.—
    B.
    Transf., worth, value, importance of a thing ( poet. and post-class.):

    quo sit merito quaeque notata dies,

    Ov. F. 1, 7:

    negotiorum,

    Cod. Just. 8, 5, 2: aedificia majoris meriti, of greater value, Cod. Th. 15, 1, 30:

    loci,

    Mart. 8, 65, 7:

    primi saporis mella thymi sucus effundit, secundi meriti thymbra, tertii meriti rosmarinus,

    Pall. 1, 37, 3.—
    4.
    mĕrĭtō, adv., according to desert, deservedly, justly, often connected with jure (class.):

    quamquam merito sum iratus Metello,

    Cic. Verr. 2, 3, 68, § 158:

    merito ac jure laudantur,

    id. Cat. 3, 6, 14; cf.:

    te ipse jure optimo, merito incuses, licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23:

    recte ac merito commovebamur,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    merito jam suspectus,

    Juv. 3, 221; 10, 208. — Sup.: meritissimo te magni facio, Turp. ap. Non. 139, 17; Caecil. ib. 18:

    me deridere meritissumo,

    Plaut. Ep. 3, 3, 49; Cic. de Or. 1, 55, 234; S. C. ap. Plin. Ep. 8, 6, 6; ap. Flor. 1, 9.—Post-class.: meritissime, Sol. 7, 18.—
    b.
    In partic.: libens (lubens) merito, a form of expression used in paying vows; v. libens, under libet.

    Lewis & Short latin dictionary > mereo

  • 14 mereo

    mereo, uī, itum, ēre, u. mereor, itus sum, ērī (zu griech. μείρομαι), verdienen, I) obi.: A) verdienen, erwerben, 1) eig., Geld od. Ware durch Verdienst, Arbeit, Handel, Tausch, merere HS vicenos, Varro fr.: m. non amplius duodecim aeris, Cic.: meritis lucris, Liv. – anus uxores, quae vos dote meruerunt, Plaut.: nardo vina, eintauschen, Hor. – dah. die Formeln, non meream divitias mihi od. alterum tantum auri od. Persarum montes, ut etc., ich möchte nicht... nehmen, man könnte mir... bieten, daß ich das u. das täte, Plaut.: ebenso quid mereas (merearis) od. mereri velis, ut etc., was nähmest du dafür usw., Cic.: quid arbitramini Reginos mereri velle, ut etc., Cic. Vgl. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 67. – v. Lebl., einbringen, quid meret machaera? Plaut.: hic meret aera liber Sosiis, Hor.

    2) übtr., etw. erwerben = ernten, erlangen, bekommen, tantum meruit mea gloria nomen, Prop.: nullam gratiam hoc bello, Liv.: plus favoris, minus odii, Quint.: minus gratiae quam offensionis, Quint.: legatum a creditore, Paul. dig. – m. folg. Infin., felix vocatur, cadere qui meruit gradu, Sen. Agam. 536 (515). – Vgl. die Auslgg. zu Plin. ep. 1, 8, 14. Nipperd. Tac. ann. 15, 6. Pabst Tac. dial. 9. p. 36. Spalding Quint. 4, 2, 39; 6, 4, 5. Tzschucke Eutr. 8, 4 extr. p. 548.

    B) prägn.: 1) durch Unzucht verdienen, quantum quaeque uno concubitu mereret, Suet.: a lenone domino puer ad merendum coactus, Gell.

    2) durch Kriegsdienst Sold verdienen, dah. = Kriegsdienste tun, als Soldat dienen, vollst. aes militare merere, Varro fr. – gew. merere u. mereri stipendia, Cic. (vgl. stipendium): bis, quae annua merebant legiones, stipendia feci, ich diente zweimal nacheinander in solchen Legionen, die ein ganzes Jahr im Dienste waren, Liv.: vicena stipendia meriti, die 20 Jahre gedient hatten, Tac. – merere triplex, dreifachen Sold erhalten, Liv. – absol., aere parvo, Lucan. – in ordine, in Reih und Glied, als gemeiner Soldat dienen, Frontin.: Romanis in castris, Tac. – sub alqo, Frontin., od. sub alqo imperatore (consule), Liv.: alqo imperante od. imperatore, Caes. u. Liv. – equo od. (v. mehreren) equis merere, zu Pferde dienen, Cic. u. Liv.: u. so equo publico m., Varro fr.: pedibus m., zu Fuße dienen, Liv.

    II) subi.: A) (sich) etw. verdienen, sich ein Recht-, einen Anspruch auf etwas erwerben, auf etwas Anspruch machen können, sich einer Sache würdig machen, im guten od. üblen Sinne, 1) eig.: a) im guten Sinne: m. praemia, Caes.: mereri laudem, Caes.: m. immortalitatem, Cic.: fidem (Glauben), Vell.: multos meruisse, aliquos egisse triumphos, Ov.: intra has terras caelum (v. Herkules), Sen. rhet. – mit folg. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 331), u. zwar m. Infin. act., haec merui sperare? Prop. (1, 5, 3): quid Minyae meruere queri? haben ein Recht, haben Ursache, Val. Flacc.: m. Infin. pass., solus (Homerus) appellari poëta meruit, Vell.: occultari non merentur, Val. Max.: merui quidem admitti, Sen.: dum amari meruisti, Tac.: ita consensu tamen omnium meruit credi secundus, Quint. (vgl. unten no. b). – m. folg. Acc. u. Infin., sed meruisse (dari tibi praemia), Ov. met. 9, 258. – mit folg. ut u. Konj. (s. Brix Plaut. capt. 419. Weißenb. Liv. 40, 11, 6. Meißner Ter. Andr. 281), merui, ut fierem (liber), Plaut.: edepol istic me haud centesimam partem laudat, quam ipse meritus est, ut laudetur laudibus, Plaut.: unum hoc scio, meritam esse, ut memor esses sui, Ter.: respondit sese meruisse, ut amplissimis honoribus et praemiis decoraretur, Cic.: meriti aequitate curāque sunt, ut per omnium annalium monumenta celebres nominibus essent, Liv.: simul maiores mei meruerant, ut posteros haberent, Tac.: se meruisse, ut dicerent, Quint.: hoc a (von seiten) diis meruimus, ut nos solā morte coniungerent, Petron. 114, 8. – m. de u. Abl., od. erga u. Akk., meruimus de vobis et de re publica, wir haben es verdient um usw., Plaut.: meritus est de me, quod queam ut commodem, Plaut.: iam istuc gaudeo, utut erga me merita est, Plaut.: nam de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis, Plaut. – absol., si mereor, Planc. (b. Cic.) u. Ov.: si merebuntur, August. b. Suet.: proinde ac merere, Plaut.: merendo (dadurch, daß man sich dessen würdig macht), Verg. u. Prop. – b) im üblen Sinne, etw. verdienen = ein Übel, eine Strafe verschulden, verwirken, sich zuziehen, odium, Caes.: iram alcis, Tac.: noxam, Liv.: scelere meritum esse poenam, Liv.: poenam, Ov. u. Sen.: poenas, Ov.: fustuarium, Liv.: supplicium, exitium, necem, Ov.: Romanum bellum, Liv. epit.: nihil, Cic. u. Lact., nihil tale, Lact., unschuldig sein (s. Bünem. Lact. 2, 16, 17): Pa. quid meritust? Da. crucem! Ter. – quando gravius mereretur, härtere Strafe verdiene, Tac. – m. folg. Infin., quas meruere pati poenas, Ov.: meruisse mori, Ov.: plures sunt qui perire meruerunt, Sen.: id demum est homini turpe, quod meruit pati, Phaedr.: meritus maiora subire verbera, Hor.: dignitatem meriti amittere, Sen.: non merui esse reus, quod (daß) etc., es ist nicht die Schuld auf mich zu schieben, daß usw., Ov. – m. folg. ne u. Konj., zB. mereri, ne quis etc., Plin. 35, 8. – mit folg. cur, zB. nec meruerant (hatten sich nichts zuschulden kommen lassen) Graeci, cur diriperentur, Liv. 31, 45, 13. – m. de u. Abl., te ego, ut digna es, perdam, atque ut de me meres, um mich verdienst, Plaut.: ego te dehinc, ut meritus es de me et mea re, tractare exsequar: cum tu, ut meritus sum, non tractas, wie du es verdient um usw., Plaut. – absol., non insector te, quamvis mereare, Prop.: merui, meritas do sanguine poenas, Ov. – / Partic. α) merēns, es verdienend, im guten Sinne = würdig, im üblen = schuldig, laudare et increpare merentes, Sall.: cives odere merentem, Ov.: poenas sumere merentis, Verg.: scelus expendisse (habe für den Frevel gebüßt) merentem Laocoonta ferunt, Verg. – β) meritus, αα) aktiv = es verdient habend, würdig, meriti iuvenci, Verg. georg. 2, 515: u. Superl., filiae meritissimae, Corp. inscr. Lat. 6, 3410*. – ββ) passiv = verdient, billig, gerecht, rechtmäßig, im guten u. üblen Sinne, dona, Liv.: fama meritissima, Plin. ep.: iracundia, Cic.: meritis de causis, ICt.

    2) übtr., eine Handlung begehen, die ein Recht auf Belohnung od. Strafe erwirkt, a) im guten Sinne: quae numquam quicquam erga me commerita est, quod nollem, et saepe meritam quod vellem scio, sie hat nie das mindeste getan, was mir unangenehm wäre, doch sehr oft, was mir gefiel, Ter. Hec. 486 sq. – gew. b) im üblen Sinne = etw. sich zuschulden kommen lassen, etw. verschulden, eine Schuld, ein Verbrechen auf sich laden, etw. verbrechen, quid tantum merui? Prop.: quid mali meruisset? Tac.: quid de te tantum meruisti? Ter.: non merui mortem tuam, Val. Flacc.: quod scelus tantum Calydon merens? Verg.: in hac re culpam meritum esse, Ter.: culpam prave quid imperando, Mela: Partic. passiv, ob meritam noxiam, Plaut. – m. folg. ut u. Konj., quid hic meruit (womit hat er es verdient), primum ut scelerata Drusus Libo iniret consilia? deinde ut iuvenes amitteret filios? Vell. 2, 130, 3.

    B) prägn., mereri de etc., sich so u. so Verdienste erwerben, sich verdient machen um usw., im guten u. üblen Sinne, dah. mit bene (optime), male (pessime) u. dgl., bene, optime de re publica, Cic.: melius de quibusdam, quam etc., Cic.: male de civibus suis, Cic.: perniciosius de re publica, Cic.: non ideo de te minus meretur is, cuius etc., Sen. de ben. 6, 23, 8: quocumque modo de me mereris, wie du dich gegen mich benehmen magst, Prop.: quoque modo merita de me erit, Cic.: ita se de populo Rom. meritos esse, ut etc., Caes.: m. erga u. Akk., utut erga me est meritus, Plaut. cist. 109 (vgl. unten merens u. meritus): m. resp. Acc., desine de quoquam quicquam bene velle mereri, Catull. 73, 1: si bene quid de te merui, Verg. Aen. 4, 317: qui nihil de eo meruerant, Capit. Pertin. 13, 6. – so auch Partic. α) merēns, zB. quem perisse ita de re publica merentem consulem doleo, Cic. ad Caes. iun. 2. fr. 6. p. 42 K. ( bei Non. 344, 19). – ganz absol., bene merenti bene profuerit, male merenti par erit, Plaut.: bene merenti mala es, male merenti bona es, Plaut.: bene merenti praemia tribuit, Auct. b. Afr.: vicariae carissimae benemerenti fecit, Corp. inscr. Lat. 6, 9425: Zopyro optime de se benemerenti fecerunt, Corp. inscr. Lat. 6, 29647: bene merens subst. = der Wohltäter, Plaut. capt. 935 u. most. 232. – Spätlat. im Superl., bene merentissimus, Corp. inscr. Lat. 3, 3544; 5, 4740; 10, 2044 u. 10, 8123; 12, 227: bl. merentissimus, Corp. inscr. Lat. 2, 1185. 1461. u. 9, 1987: m. Dat., Faustina marito sibi merentissimo, Corp. inscr. Lat. 12, 3453. – β) meritus, zB. bene, optime de re publica, Caes.: optime de se, Caes.: mirifice de re publica, Cic.: divinitus de me, Cic.: de ingenio suo pessime meritus, Quint.: servus pessime meritus, der sich schwer vergangen hat, Arnob. 7, 9: bene meritus erga se, Corp. inscr. Lat. 6, 2204: Superl., cui ego omnia meritissimo (der sich wohl um mich verdient gemacht hat, für seine großen Dienste) volo et debeo, Quint. 9, 2, 35. – – / Vulg. 3. Pers. Plur. Präs. (nach der 3. Konjug.) mereunt, Commod. instr. 2, 4, 11 u. apol. 56. – In der Vulgärspr. auf Inschrn. oft synk. benmerens, zB. Corp. inscr. Lat. 6, 16837 u. 10, 216; vgl. Ritschl opusc. 2, 718.

    lateinisch-deutsches > mereo

  • 15 mereo

    mereo, uī, itum, ēre, u. mereor, itus sum, ērī (zu griech. μείρομαι), verdienen, I) obi.: A) verdienen, erwerben, 1) eig., Geld od. Ware durch Verdienst, Arbeit, Handel, Tausch, merere HS vicenos, Varro fr.: m. non amplius duodecim aeris, Cic.: meritis lucris, Liv. – anus uxores, quae vos dote meruerunt, Plaut.: nardo vina, eintauschen, Hor. – dah. die Formeln, non meream divitias mihi od. alterum tantum auri od. Persarum montes, ut etc., ich möchte nicht... nehmen, man könnte mir... bieten, daß ich das u. das täte, Plaut.: ebenso quid mereas (merearis) od. mereri velis, ut etc., was nähmest du dafür usw., Cic.: quid arbitramini Reginos mereri velle, ut etc., Cic. Vgl. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 67. – v. Lebl., einbringen, quid meret machaera? Plaut.: hic meret aera liber Sosiis, Hor.
    2) übtr., etw. erwerben = ernten, erlangen, bekommen, tantum meruit mea gloria nomen, Prop.: nullam gratiam hoc bello, Liv.: plus favoris, minus odii, Quint.: minus gratiae quam offensionis, Quint.: legatum a creditore, Paul. dig. – m. folg. Infin., felix vocatur, cadere qui meruit gradu, Sen. Agam. 536 (515). – Vgl. die Auslgg. zu Plin. ep. 1, 8, 14. Nipperd. Tac. ann. 15, 6. Pabst Tac. dial. 9. p. 36. Spalding Quint. 4, 2, 39; 6, 4, 5. Tzschucke Eutr. 8, 4 extr. p. 548.
    ————
    B) prägn.: 1) durch Unzucht verdienen, quantum quaeque uno concubitu mereret, Suet.: a lenone domino puer ad merendum coactus, Gell.
    2) durch Kriegsdienst Sold verdienen, dah. = Kriegsdienste tun, als Soldat dienen, vollst. aes militare merere, Varro fr. – gew. merere u. mereri stipendia, Cic. (vgl. stipendium): bis, quae annua merebant legiones, stipendia feci, ich diente zweimal nacheinander in solchen Legionen, die ein ganzes Jahr im Dienste waren, Liv.: vicena stipendia meriti, die 20 Jahre gedient hatten, Tac. – merere triplex, dreifachen Sold erhalten, Liv. – absol., aere parvo, Lucan. – in ordine, in Reih und Glied, als gemeiner Soldat dienen, Frontin.: Romanis in castris, Tac. – sub alqo, Frontin., od. sub alqo imperatore (consule), Liv.: alqo imperante od. imperatore, Caes. u. Liv. – equo od. (v. mehreren) equis merere, zu Pferde dienen, Cic. u. Liv.: u. so equo publico m., Varro fr.: pedibus m., zu Fuße dienen, Liv.
    II) subi.: A) (sich) etw. verdienen, sich ein Recht-, einen Anspruch auf etwas erwerben, auf etwas Anspruch machen können, sich einer Sache würdig machen, im guten od. üblen Sinne, 1) eig.: a) im guten Sinne: m. praemia, Caes.: mereri laudem, Caes.: m. immortalitatem, Cic.: fidem (Glauben), Vell.: multos meruisse, aliquos egisse triumphos, Ov.: intra has terras caelum (v. Herkules), Sen.
    ————
    rhet. – mit folg. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 331), u. zwar m. Infin. act., haec merui sperare? Prop. (1, 5, 3): quid Minyae meruere queri? haben ein Recht, haben Ursache, Val. Flacc.: m. Infin. pass., solus (Homerus) appellari poëta meruit, Vell.: occultari non merentur, Val. Max.: merui quidem admitti, Sen.: dum amari meruisti, Tac.: ita consensu tamen omnium meruit credi secundus, Quint. (vgl. unten no. b). – m. folg. Acc. u. Infin., sed meruisse (dari tibi praemia), Ov. met. 9, 258. – mit folg. ut u. Konj. (s. Brix Plaut. capt. 419. Weißenb. Liv. 40, 11, 6. Meißner Ter. Andr. 281), merui, ut fierem (liber), Plaut.: edepol istic me haud centesimam partem laudat, quam ipse meritus est, ut laudetur laudibus, Plaut.: unum hoc scio, meritam esse, ut memor esses sui, Ter.: respondit sese meruisse, ut amplissimis honoribus et praemiis decoraretur, Cic.: meriti aequitate curāque sunt, ut per omnium annalium monumenta celebres nominibus essent, Liv.: simul maiores mei meruerant, ut posteros haberent, Tac.: se meruisse, ut dicerent, Quint.: hoc a (von seiten) diis meruimus, ut nos solā morte coniungerent, Petron. 114, 8. – m. de u. Abl., od. erga u. Akk., meruimus de vobis et de re publica, wir haben es verdient um usw., Plaut.: meritus est de me, quod queam ut commodem, Plaut.: iam istuc gaudeo, utut erga me merita est, Plaut.: nam de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis, Plaut. –
    ————
    absol., si mereor, Planc. (b. Cic.) u. Ov.: si merebuntur, August. b. Suet.: proinde ac merere, Plaut.: merendo (dadurch, daß man sich dessen würdig macht), Verg. u. Prop. – b) im üblen Sinne, etw. verdienen = ein Übel, eine Strafe verschulden, verwirken, sich zuziehen, odium, Caes.: iram alcis, Tac.: noxam, Liv.: scelere meritum esse poenam, Liv.: poenam, Ov. u. Sen.: poenas, Ov.: fustuarium, Liv.: supplicium, exitium, necem, Ov.: Romanum bellum, Liv. epit.: nihil, Cic. u. Lact., nihil tale, Lact., unschuldig sein (s. Bünem. Lact. 2, 16, 17): Pa. quid meritust? Da. crucem! Ter. – quando gravius mereretur, härtere Strafe verdiene, Tac. – m. folg. Infin., quas meruere pati poenas, Ov.: meruisse mori, Ov.: plures sunt qui perire meruerunt, Sen.: id demum est homini turpe, quod meruit pati, Phaedr.: meritus maiora subire verbera, Hor.: dignitatem meriti amittere, Sen.: non merui esse reus, quod (daß) etc., es ist nicht die Schuld auf mich zu schieben, daß usw., Ov. – m. folg. ne u. Konj., zB. mereri, ne quis etc., Plin. 35, 8. – mit folg. cur, zB. nec meruerant (hatten sich nichts zuschulden kommen lassen) Graeci, cur diriperentur, Liv. 31, 45, 13. – m. de u. Abl., te ego, ut digna es, perdam, atque ut de me meres, um mich verdienst, Plaut.: ego te dehinc, ut meritus es de me et mea re, tractare exsequar: cum tu, ut meritus sum, non tractas, wie du es verdient um usw., Plaut. – absol.,
    ————
    non insector te, quamvis mereare, Prop.: merui, meritas do sanguine poenas, Ov. – Partic. α) merēns, es verdienend, im guten Sinne = würdig, im üblen = schuldig, laudare et increpare merentes, Sall.: cives odere merentem, Ov.: poenas sumere merentis, Verg.: scelus expendisse (habe für den Frevel gebüßt) merentem Laocoonta ferunt, Verg. – β) meritus, αα) aktiv = es verdient habend, würdig, meriti iuvenci, Verg. georg. 2, 515: u. Superl., filiae meritissimae, Corp. inscr. Lat. 6, 3410*. – ββ) passiv = verdient, billig, gerecht, rechtmäßig, im guten u. üblen Sinne, dona, Liv.: fama meritissima, Plin. ep.: iracundia, Cic.: meritis de causis, ICt.
    2) übtr., eine Handlung begehen, die ein Recht auf Belohnung ob. Strafe erwirkt, a) im guten Sinne: quae numquam quicquam erga me commerita est, quod nollem, et saepe meritam quod vellem scio, sie hat nie das mindeste getan, was mir unangenehm wäre, doch sehr oft, was mir gefiel, Ter. Hec. 486 sq. – gew. b) im üblen Sinne = etw. sich zuschulden kommen lassen, etw. verschulden, eine Schuld, ein Verbrechen auf sich laden, etw. verbrechen, quid tantum merui? Prop.: quid mali meruisset? Tac.: quid de te tantum meruisti? Ter.: non merui mortem tuam, Val. Flacc.: quod scelus tantum Calydon merens? Verg.: in hac re culpam meritum esse, Ter.: culpam prave quid imperando, Mela: Partic. passiv, ob meri-
    ————
    tam noxiam, Plaut. – m. folg. ut u. Konj., quid hic meruit (womit hat er es verdient), primum ut scelerata Drusus Libo iniret consilia? deinde ut iuvenes amitteret filios? Vell. 2, 130, 3.
    B) prägn., mereri de etc., sich so u. so Verdienste erwerben, sich verdient machen um usw., im guten u. üblen Sinne, dah. mit bene (optime), male (pessime) u. dgl., bene, optime de re publica, Cic.: melius de quibusdam, quam etc., Cic.: male de civibus suis, Cic.: perniciosius de re publica, Cic.: non ideo de te minus meretur is, cuius etc., Sen. de ben. 6, 23, 8: quocumque modo de me mereris, wie du dich gegen mich benehmen magst, Prop.: quoque modo merita de me erit, Cic.: ita se de populo Rom. meritos esse, ut etc., Caes.: m. erga u. Akk., utut erga me est meritus, Plaut. cist. 109 (vgl. unten merens u. meritus): m. resp. Acc., desine de quoquam quicquam bene velle mereri, Catull. 73, 1: si bene quid de te merui, Verg. Aen. 4, 317: qui nihil de eo meruerant, Capit. Pertin. 13, 6. – so auch Partic. α) merēns, zB. quem perisse ita de re publica merentem consulem doleo, Cic. ad Caes. iun. 2. fr. 6. p. 42 K. ( bei Non. 344, 19). – ganz absol., bene merenti bene profuerit, male merenti par erit, Plaut.: bene merenti mala es, male merenti bona es, Plaut.: bene merenti praemia tribuit, Auct. b. Afr.: vicariae carissimae benemerenti fecit, Corp. inscr. Lat. 6, 9425: Zopyro optime de se benemerenti
    ————
    fecerunt, Corp. inscr. Lat. 6, 29647: bene merens subst. = der Wohltäter, Plaut. capt. 935 u. most. 232. – Spätlat. im Superl., bene merentissimus, Corp. inscr. Lat. 3, 3544; 5, 4740; 10, 2044 u. 10, 8123; 12, 227: bl. merentissimus, Corp. inscr. Lat. 2, 1185. 1461. u. 9, 1987: m. Dat., Faustina marito sibi merentissimo, Corp. inscr. Lat. 12, 3453. – β) meritus, zB. bene, optime de re publica, Caes.: optime de se, Caes.: mirifice de re publica, Cic.: divinitus de me, Cic.: de ingenio suo pessime meritus, Quint.: servus pessime meritus, der sich schwer vergangen hat, Arnob. 7, 9: bene meritus erga se, Corp. inscr. Lat. 6, 2204: Superl., cui ego omnia meritissimo (der sich wohl um mich verdient gemacht hat, für seine großen Dienste) volo et debeo, Quint. 9, 2, 35. – – Vulg. 3. Pers. Plur. Präs. (nach der 3. Konjug.) mereunt, Commod. instr. 2, 4, 11 u. apol. 56. – In der Vulgärspr. auf Inschrn. oft synk. benmerens, zB. Corp. inscr. Lat. 6, 16837 u. 10, 216; vgl. Ritschl opusc. 2, 718.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > mereo

  • 16 stipendium

    stīpendĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] contribution (en argent), impôt, tribut. [st2]2 [-] solde (militaire), paie. [st2]3 [-] service militaire, service. [st2]4 [-] année de service, campagne (la solde se payait en bloc par campagne).    - mereri stipendia: faire campagne, servir (dans l'armée).    - stipendia facere (merere): être soldat, servir.    - stipendium numerare: payer la solde.    - pecunia data a Pompeio in stipendium, Caes. B. C. 1, 23: argent donné par Pompée pour le paiement de la solde.    - stipendium emereri: achever son service militaire.    - rex cui (Hercules) duodecim stipendia debebat, Just. 2, 4, 18.: le roi à qui (Hercule) devait douze services.
    * * *
    stīpendĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] contribution (en argent), impôt, tribut. [st2]2 [-] solde (militaire), paie. [st2]3 [-] service militaire, service. [st2]4 [-] année de service, campagne (la solde se payait en bloc par campagne).    - mereri stipendia: faire campagne, servir (dans l'armée).    - stipendia facere (merere): être soldat, servir.    - stipendium numerare: payer la solde.    - pecunia data a Pompeio in stipendium, Caes. B. C. 1, 23: argent donné par Pompée pour le paiement de la solde.    - stipendium emereri: achever son service militaire.    - rex cui (Hercules) duodecim stipendia debebat, Just. 2, 4, 18.: le roi à qui (Hercule) devait douze services.
    * * *
        Stipendium, stipendii. Vlpian. La soulte, et gages qu'on baille aux gents de guerre touts les mois.
    \
        Stipendiis duobus. Plin. Les deux premieres annees qu'il fut aux ordonnances.
    \
        Afficere stipendio. Cic. Bailler soulte aux gensdarmes.
    \
        Confectis stipendiis. Cic. Apres avoir servi leur temps, qui estoit de vingt ans.
    \
        Decernere stipendium. Brutus ad Atticum. Ordonner argent pour la soulte des gents de guerre.
    \
        Emerita stipendia ambitionis. Cic. Quand on ne vaque plus à ambition, Quand on a donné congé à ambition.
    \
        Facere stipendia pedibus. Liu. Aller à la guerre à pied.
    \
        Numerare stipendium. Cic. Souldoyer et payer la soulte aux gents de guerre.
    \
        Stipendia legioni non procedunt. Valer. Max. Leurs gages ne courent plus. B.

    Dictionarium latinogallicum > stipendium

  • 17 Fußsoldat

    Fußsoldat, pedes, dĭtis. – als F. dienen, F. sein, pedibus merere (Ggstz. equo merere); pedibus stipendia facere od. mereri; pedestria stipendia facere: F. werden, pedibus stipendia facere od. mereri coepisse.

    deutsch-lateinisches > Fußsoldat

  • 18 Feldzug

    Feldzug, bellum (Krieg, Unternehmung zu Felde in bezug auf Dauer u. Erfolg). – stipendium (eig. Sold; dann in Verbindung mit Zahlbegriffen = Dienstjahr und, insofern bei den Alten gewöhnlich mit dem Jahre ein »Feldzug«schloß, auch für diesen). – aes (Erz = Sold, Soldbezug, meton. = Feldzug; z.B. seine alten Feldzüge, aera illa vetera). – an einem F. teilnehmen, ihn mitmachen, bello interesse: mit jmd., bello unā esse cum alqo in castris; cum alqo in exercitu esse; cum alqo militare; in castra proficisci cum alqo: mit. einander, simul militare: unter jmd., alqo imperatore, alqo imperante, sub alqo merere; sub alqo od. sub alcis signis militare; alcis castra sequi: den ersten F. tun, militiam auspicari; primum stipendium merere: viele Feldzüge mitgemacht haben, multa stipendia habere: 40 Feldzüge getan, mitgemacht haben, quadraginta stipendia explevisse: der keinen F. mitgemacht hat, homo nullius stipendii. – den F. wieder eröffnen, copias ex hibernaculis extrahere (die Truppen aus dem Winterlager führen): einen F. gegen jmd. unternehmen, proficisci contra alqm.

    deutsch-lateinisches > Feldzug

  • 19 mereri

    l) заслуживать a) merere aliquem s. de aliquo, также meritum collocare apud aliquem, оказывать услуги (1. 77 § 25 D. 31. 1. 11 § 8 D. 32. 1. 46. § 3 D. 40, 5);

    bene merentes amici (1. 9 D. 38, 5. 1. 5 D. 39, 5);

    meritus (adi.) заслуженный, достойный: meritissimi iuris auctores (1. 1 C. 7, 18);

    b) заслуживать, быть достойным, mer. beneficium (1. 1 § 14 D. 38, 9);

    in int. restitutionem (1. 10 § 10 D. 42, 8);

    veniam (1. 3 § 9 D. 29, 5. 1. 4 § 11. 1. 5 § 5 D. 49, 16);

    favorem (1. 42 D. 26, 7. 1. 38 § 1 D. 40, 12. 1. 2 § 1 D. 40, 5. 1. 1 § 3 D. 43, 23. 1. 4 C. 6, 35. 1. 8 D. 37, 8. L 132 pr. D. 45, 1);

    poenam (1. 9 D. 9, 4. 1. 15 D. 38, 2. 1. 27 § 2 D. 48, 19. 1. un. § 5 D. 49, 7);

    meritus (adi.) достойный, справедливый: meritis de causis summoveri a successione (1. 7 pr. D. 48, 20);

    merito (adv.) по справедливости, iure meritoque, iure ac merito (1. 14 § 4 D. 4, 2. 1. 17 § 13 D. 47, 10. 1. 45 § 12 D. 49, 14);

    mer. obtinere (1. 4 § 2 D. 2, 4);

    placere (1. 75 D. 23, 3. 1. 14 § 3 D. 47, 2. 1. 2 § 4 D. 28, 6);

    introduci (1. 14 D. 43, 26. 1. 16 D. 4, 2). - meritum (subst.). б) заслуга, suo merito acquirere (1. 4 § 10 D. 40, 1. 1. 15 § 1 D. 40, 2. 1. 47 § 2 D. 38, 21. 1. 1 § 2 D. 1, 4. 1. 18 § 5 D. 49, 14. 1. 11 D. 50, 5);

    malum meritum, низость (1. 2 D. 28, 4); иногда тоже без прибавления malum - прямо meritum: ex meritis filiae ad odium incitari (1. 19 C. 3, 28); в) претензия, право на, mer. hereditatis accipiendae (1. 16 § 1 D. 49, 17); г) достоинство (1. 1 C. 1, 38): д) содержание, стоимость: rei familiaris vires vel merita (1. 15 C. 4, 44); особ. обоз. главные обстоятельства известного дела = momentum, напр. appellationis merita probare (1. 27 D. 49, 1. 1. 1 C. 9, 3. 1. 1 C. 1, 45);

    merita negotii (1. un. C. 2, 15. 1. 2 C. 8, 5); е) вооб. способ, oбраз, in synagogam hospitii merito irruere (1. 4 C. 1, 9);

    c) зарабатывать, приобретать, quod ex operis suis meret servus (1. 3 § 8 D. 40, 7); отсюда mer. stipendia, служить, как солдат (1. 18 D. 42, 1. 1. 18 § 6 D. 49, 14. 1. 16 § 1 D. 49, 16); то самое обоз. тк. прямо merere (1. 26 § 3 D. 23, 4. 1. 3 § 1 D. 24, 1. 1. 23 § 1 D. 27, 1. 1. 26 D. 29, 1. 1. 23 § 1 D. 50, 1);

    meritum, жалованье, плата: militarium merit. erogatio (1. 16 pr. C. 12, 38).

    2) вооб. получать, mer. libertatem (1. 90 D. 28, 5. 1. 23 pr. D. 37, 14. 1. 3 § 4 D. 38, 16. 1. 20 D. 40, 4);

    legatum (1. 28 pr. D. 26, 2. 1. 40 § 1 D. 29, 1. 1. 21 pr. D. 35, 2);

    fideicomm. (1. 83 D. 31. 1. 5 § 2 D. 34, 9. 1. 13 D. 44, 4. 1. 1 § 6 D. 37, 6. 1. 41 C. 10, 31);

    mer, coniugum, вступать в брак (1. 19 C. 1, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > mereri

  • 20 mereō

        mereō uī, itus, ēre, dep.    [2 SMAR-], to deserve, merit, be entitled to, be worthy of: nec minimum decus, H.: supplicium, O.: cur pereat, O.: Nil suave meritum est, no kindness has been deserved, T.: qualem meruit, Pallanta remitto, as he deserves, i. e. dead, V.: ut decoraretur: Danaūm ut caderem manu, V.: Quae merui vitio perdere cuncta meo, O.— To earn, acquire, gain, obtain: non amplius duodecim aeris: stipendia in eo bello, i. e. served as a soldier: diadema Quirini, Iu.: odium, Cs.: aera, H.: scelus, incur, V.— To get by purchase, buy, purchase: quid arbitramini Rheginos merere velle, ut, etc., what price do you think they would take?—To serve for pay, serve as a soldier: complurīs annos, Cs.: triennio sub Hasdrubale, L.: equo, serve in the cavalry: pedibus, serve in the infantry, L.— To confer a favor, render service: de re p. optime: Si bene quid de te merui, V.
    * * *
    merere, merui, meritus V
    earn; deserve/merit/have right; win/gain/incur; earn soldier/whore pay, serve

    Latin-English dictionary > mereō

См. также в других словарях:

  • guerre — Guerre, Bellum, Militia, {{t=g}}gérron,{{/t}} idem valet quod Arma. Inde nostrum Guerre. Guerre aspre, Acre bellum. Guerre assopie, Bellum restinctum. Une guerre à laquelle on s est servi de Serfs, ou faite par les Serfs, Bellum seruile. Une… …   Thresor de la langue françoyse

  • pieton — Un pieton, Pediculus, Paruus pes. Un pieton, Pedes, Viator. Estre pieton, Pedibus stipendia facere, Merere pedibus …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»